Het klimaat op aarde verandert zowel op natuurlijke wijze als door toedoen van de mens. Natuurlijke veranderingen worden veroorzaakt door variaties in de afstand tussen de aarde en de zon of door veranderingen in de hoeveelheid zonnestraling van de zon. Deze veranderingen doen zich al voor zolang de aarde bestaat en hebben klimaatschommelingen zoals ijstijden veroorzaakt. Natuurlijke veranderingen in het klimaat van de aarde gebeuren meestal langzaam in de loop van duizenden of zelfs miljoenen jaren.

Sinds de jaren 1800 zijn menselijke activiteiten de belangrijkste oorzaak van klimaatverandering. Dit komt door de verbranding van fossiele brandstoffen zoals kolen, olie en gas, waarbij broeikasgassen in de atmosfeer terechtkomen. De huidige veranderingen van het klimaat gaan veel sneller dan de natuurlijke klimaatvariatie, waardoor ecosystemen en menselijke samenlevingen onder druk komen te staan om zich aan te passen aan de nieuwe klimaatomstandigheden. De aarde is al ongeveer 1,1°C warmer dan aan het eind van de 19e eeuw. Dit lijkt misschien niet veel, maar kleine verschillen in gemiddelde temperaturen beginnen al merkbare gevolgen te hebben, zoals de toename van extreme weersomstandigheden die we nu zien.

Klimaatverandering leidt tot veel ongekende verschuivingen in het klimaat van de aarde. De gemiddelde temperaturen stijgen, wat gevolgen heeft voor verschillende aspecten van het klimaat. De gevolgen zijn onder meer langere en intensere hittegolven, bosbranden en stijging van de zeespiegel. Ook de neerslagpatronen kunnen veranderen, wat leidt tot intensere stormen, overstromingen en droogte.

 Deze gevolgen treffen mensen en dieren in verschillende regio’s op verschillende manieren, dus het kan interessant zijn om te leren hoe klimaatverandering van invloed zal zijn op uw woonplaats. In het ergste geval kan klimaatverandering sommige regio’s onbewoonbaar maken. Eilanden in de Stille Oceaan worden bijvoorbeeld bedreigd door de stijgende zeespiegel. 

 Veranderingen in de habitat kunnen ook leiden tot afnemende populaties van wilde dieren, wat nog verergerd wordt door andere gelijktijdige bedreigingen zoals overbevissing of habitatverlies. Veel mensen vinden oplossingen die zowel mensen als wilde dieren helpen zich aan te passen aan de klimaatverandering, bijvoorbeeld door op de natuur gebaseerde oplossingen toe te passen.

Veel klimaatgevolgen worden al zichtbaarder. We horen in het nieuws vaak over bosbranden, overstromingen en stormen. Hoe meer de temperatuur stijgt, hoe intenser en onvoorspelbaarder deze gevolgen naar verwachting zullen worden. Neem deel aan onze interactieve activiteiten om dit alles samen met uw groep te begrijpen.

Klimaatveranderingsbewustzijn verwijst naar de kennis en het begrip dat mensen hebben over klimaatverandering. Bijvoorbeeld, weten wat aanpassing aan klimaatverandering is, of wat je kunt doen om iets aan klimaatverandering te doen, kan worden beschouwd als een onderdeel van klimaatbewustzijn.

Ondertussen is klimaatactie een inspanning om klimaatverandering en de gevolgen ervan aan te pakken. Dit kan ofwel in de vorm van klimaatmitigatie, wat betekent dat de uitstoot van broeikasgassen wordt verminderd, ofwel in de vorm van klimaatadaptatie, wat betekent dat men zich aanpast aan de huidige en toekomstige effecten van klimaatverandering. Wat is een klimaatactieplan precies? Er zijn vele strategieën voor aanpassing aan en beperking van de klimaatverandering die kunnen worden gebruikt om de gevolgen van de klimaatverandering aan te pakken. Een klimaatactieplan is een praktische stapsgewijze aanpak die een organisatie kan uitvoeren om de gevolgen van klimaatverandering te verzachten en zich eraan aan te passen.

Landen hebben wereldwijde afspraken gemaakt om klimaatmaatregelen te coördineren. Deze omvatten het VN-Klimaatverdrag en het Akkoord van Parijs. De Overeenkomst van Parijs heeft tot doel de opwarming van de aarde onder 1,5°C of 2°C te houden. Verschillende landen hebben beloofd tegen 2050 “netto nul” te bereiken. Dit betekent dat zij hun emissies blijven verminderen en de resterende emissies compenseren door koolstof uit de atmosfeer te absorberen via koolstofputten. Naast de inspanningen op nationaal niveau zijn er ook veel mogelijkheden op stads-, gemeenschaps- en organisatieniveau om het bewustzijn over en de actie tegen klimaatverandering te bespreken.

Matiging van de klimaatverandering betekent het verminderen of voorkomen van de uitstoot van broeikasgassen voordat deze in de atmosfeer terechtkomen. En wat wordt precies beoogd met de beperking van de klimaatverandering? De huidige internationale overeenkomsten hebben tot doel de uitstoot voldoende te verminderen om de wereldwijde temperatuurstijging onder de 1,5°C te houden en zo de ergste gevolgen van de klimaatverandering te voorkomen. Met andere woorden, ze proberen de intensiteit van de gevolgen van klimaatverandering te verminderen door de wereldwijde temperatuurstijging te beperken. 

Manieren om de klimaatverandering te beperken zijn onder meer het overschakelen van fossiele brandstoffen op hernieuwbare energiebronnen, zoals zonne- of windenergie, of het verhogen van de energie-efficiëntie. Het kan ook gaan om bredere veranderingen in het gedrag van mensen, zoals het stimuleren van mensen om minder te vliegen of ander voedsel te eten. Mitigatie omvat ook het vergroten van koolstofputten, die koolstof uit de atmosfeer absorberen. Koolstofputten zijn onder meer bossen, waardoor het planten van bomen en het behoud van bossen een andere mitigerende maatregel tegen klimaatverandering is.

We zien nu al overal ter wereld de gevolgen van klimaatverandering, zoals hevigere hittegolven of een toenemende frequentie van extreme weersomstandigheden. Ook de uitstoot van broeikasgassen neemt nog steeds toe. Zelfs met toezeggingen om de uitstoot te verminderen, zullen de concentraties van broeikasgassen in de atmosfeer de komende decennia blijven stijgen. Dit betekent dat mitigatie niet volstaat als strategie om de klimaatverandering aan te pakken. We moeten ons ook aanpassen aan de veranderingen die nu al plaatsvinden of in de toekomst waarschijnlijk zullen plaatsvinden. 

Aanpassing aan klimaatverandering betekent maatregelen waarbij bestaande praktijken worden aangepast om rekening te houden met huidige of verwachte klimaatveranderingen. Het kan gaan om maatregelen die proberen de schade te beperken, maar ook om maatregelen die kansen benutten. Aanpassing kan bestaan uit het bouwen van bescherming tegen overstromingen bij kusten, het veranderen van het soort gewassen dat wordt verbouwd in droogtegevoelige gebieden, of het hittebestendiger maken van infrastructuur op plaatsen waar de temperaturen steeds hoger worden. 

Wat een effectieve aanpassing aan de klimaatverandering is, kan er afhankelijk van de plaats anders uitzien, omdat de gevolgen van de klimaatverandering niet overal ter wereld dezelfde zijn. Daarom moeten gemeenschappen, organisaties en de openbare en particuliere sector actief deelnemen aan de aanpassing om doeltreffend en duurzaam te zijn. Daarom nodigen wij u uit om deel te nemen aan onze collectieve actie en een antwoord te geven op de vraag “wat is aanpassing aan klimaatverandering?” voor uw gemeenschap en organisatie.

Laten we eens een praktische blik werpen op hoe jij de ontwikkeling van actieplannen voor klimaatadaptatie in jouw organisatie kunt aanpakken. Het eerste wat je moet weten bij het plannen van strategieën voor aanpassing aan en mitigatie van klimaatverandering in jouw omgeving, is nagaan welke klimaateffecten het meest relevant zijn voor jouw gebied of sector. Probeer dit praktisch te maken: denk na over wat klimaatverandering voor jou en jouw organisatie kan betekenen, en hoe je op verschillende veranderingen zou reageren. Dit zal je helpen de nodige maatregelen te prioriteren en te bepalen waar je de grootste kans hebt om een impact te hebben. 

Voor mitigatie kunt je kijken waar in jouw organisatie energie wordt verbruikt, en beginnen met het plukken van laag fruit: is het bijvoorbeeld mogelijk om de temperatuur in jouw kantoor te verlagen om energie te besparen? Een verlaging van de kamertemperatuur met 1°C maakt al een verschil voor het energieverbruik. 

Voor aanpassing kunt u nadenken over de waarschijnlijke effecten van klimaatverandering in uw omgeving. Als u bijvoorbeeld lange warme periodes of hittegolven in de zomer verwacht, kunt u flexibele werktijden op uw kantoor voorstellen zodat het personeel ‘s avonds kan werken. Als er meer bosbranden worden aangekondigs, kunt je jouw personeel aanmoedigen om vrij te nemen en zich als vrijwilliger bij de brandweer aan te melden.

Wat zijn strategieën om klimaatverandering tegen te gaan?

Hier volgen enkele voorbeelden: 

• Verhoging van de energie-efficiëntie, bijvoorbeeld door betere isolatie in kantoorgebouwen en vermindering van het gebruik van verwarming/AC.
• Overschakelen op hernieuwbare energie, zoals; zonne-energie, windenergie, waterkracht of geothermische energie.
• Bevordering van technologieën met een lage uitstoot, bv: elektrische auto’s
• Vermindering van de verkeersuitstoot, bijvoorbeeld door uw personeel aan te moedigen om met de fiets naar het werk te komen of het aantal vliegreizen voor internationale conferenties te verminderen door in plaats daarvan online mee te doen.
• Koolstofputten vergroten, bv. inheemse bomen te planten voor de verjaardag van jouw personeel.

Wat zijn strategieën voor aanpassing aan klimaatverandering?

Hier zijn enkele voorbeelden: 

• Veerkracht opbouwen tegen klimaatrampen zoals stormen en overstromingen, bv. infrastructuur beschermen of investeren in verzekeringen en systemen voor vroegtijdige waarschuwing.
• Aanpassing aan droogte, bv. door waterefficiëntiemaatregelen of investeringen in regenwateropvang.
• integratie van klimaatoverwegingen in de besluitvorming van de organisatie, bv. als onderdeel van jaarlijkse strategieën.
• Belanghebbenden betrekken bij discussies over klimaatverandering, bv. wat zijn de klimaatgevolgen die in verschillende delen van de toeleveringsketen of in partnerorganisaties worden ervaren?
• Het in kaart brengen van kansen die zich voordoen met betrekking tot klimaatverandering, bijvoorbeeld het identificeren van nieuwe innovaties in uw sector.

Lees meer over klimaatactiestrategieën.

Klimaatactie is een belangrijk onderdeel van duurzaamheid, maar de woorden zijn niet synoniem. Duurzaamheid verwijst in brede zin naar ecologische, sociale en economische factoren die nodig zijn om de samenleving tot ver in de toekomst te laten functioneren. Een gangbare definitie van duurzame ontwikkeling is het voorzien in de behoeften van het heden zonder het vermogen van toekomstige generaties in gevaar te brengen om in hun eigen behoeften te voorzien binnen de fysieke grenzen van de planeet.

De Sustainable Development Goals (SDG’s) zijn een internationaal VN-kader dat in 17 doelstellingen kwesties aanpakt gaande van armoedebestrijding tot leven op het land. SDG doel 13 is Klimaatactie, dat “oproept tot dringende actie om klimaatverandering en de gevolgen ervan te bestrijden”. Het is een belangrijk onderdeel dat helpt om alle andere SDG’s te bereiken, omdat klimaatverandering de andere thema’s op de een of andere manier beïnvloedt. Ondertussen biedt doel 13 ook richtsnoeren om de emissies te verminderen en de veerkracht tegen de gevolgen van de klimaatverandering te verbeteren.

Bewustmaking van en actie tegen klimaatverandering nemen verschillende vormen aan, afhankelijk van wie erbij betrokken is. Groepen met verschillende inkomensniveaus, geografische locaties en persoonlijke kenmerken zoals geslacht of etnische groep kunnen verschillende gevolgen ondervinden en verschillende kennis inbrengen in de discussie.

Klimaatrechtvaardigheid houdt rekening met de gevolgen van klimaatverandering voor verschillende bevolkingsgroepen. Groepen zoals mensen die op kleine eilanden of in droogtegevoelige gebieden wonen, ondervinden nu al de ergste gevolgen van de klimaatverandering. Dit kan leiden tot grotere aantallen klimaatvluchtelingen, die hun huis moeten verlaten vanwege de toegenomen risico’s.

Er is ook een historisch aspect aan klimaatrechtvaardigheid. Sommige landen hebben meer broeikasgassen uitgestoten dan andere – de 10 landen met de grootste uitstoot zijn verantwoordelijk voor 68% van het mondiale totaal. Ondertussen kunnen kwetsbare groepen in ontwikkelingslanden, die weinig hebben bijgedragen aan de uitstoot van broeikasgassen, moeite hebben om middelen te vinden om zich aan te passen aan de gevolgen van het klimaat. Belangrijke mensenrechtenkwesties in verband met klimaatverandering zijn onder meer de toegang tot water, sanitaire voorzieningen en gezondheid.

Vrouwen en meisjes lopen ook vaak grotere risico’s door klimaatverandering in situaties van armoede of werkgelegenheid in de landbouw. Veel vrouwen en meisjes zijn bijzonder afhankelijk van natuurlijke hulpbronnen en kunnen problemen ondervinden bij de aanschaf van voedsel, water en brandstof voor hun gezin. Vrouwen zijn vaak ongelijk vertegenwoordigd in de besluitvorming en op de arbeidsmarkt, zodat hun stem misschien niet wordt gehoord.

Vertegenwoordiging en integratie van onder meer vrouwen, kwetsbare groepen en inheemse volkeren in de besluitvorming over het klimaat is belangrijk om een rechtvaardige overgang naar een meer duurzame en klimaatbestendige toekomst te waarborgen.

Nu je je kennis over klimaatverandering hebt opgefrist, ben je er klaar voor om klimaatactie te ondernemen? 

Er zijn veel dingen die je als individu kunt doen om je ecologische voetafdruk te verkleinen of je leefomgeving aan te passen aan een veranderend klimaat. Maar samen staan we sterker, dus waarom niet andere mensen erbij betrekken? Wat kun je doen aan klimaatverandering in jouw organisatie of gemeenschap? Samenwerken met anderen kan energie en enthousiasme geven aan klimaatactie, omdat je in staat bent over nieuwe ideeën te brainstormen en klimaatoverwegingen op te nemen als onderdeel van jouw organisatiecultuur. 

De eerste stap om klimaatverandering aan te pakken is mensen erover te laten praten. Je kunt klimaatverandering ter sprake brengen tijdens een strategievergadering op het werk, of uitzoeken welke emissies jouw team misschien al meet of probeert te verminderen. Als je een ijsbreker nodig hebt om op het onderwerp in te gaan, kun je ook een teambuildingsdag organiseren voor bewustwording van en actie tegen klimaatverandering. Day of Adaptation biedt twee gezamenlijke activiteiten om jouw team aan het praten te krijgen over klimaatverandering: Game Day en Dialogue Day. Dit kan een geweldige gelegenheid zijn om het gesprek op gang te brengen, en te beginnen om een tastbaar verschil te maken met de mensen in jouw team.  We zullen klimaatverandering laten zien wie de echte experts zijn in onze gemeenschappen en organisaties.